Bonsai Sanatında Öğrenilmesi Gereken İlk Şey

Bonsai her ne kadar bir sanat dalı olsa da ortaya çıkan eser hala yaşamına devam ediyor. Bu eserin yaşamaya devam etmesi en önemli şey. Saksının güzelliği, dalların dizaynı, yaprakların küçüklüğü, toprağın üstündeki yosun ve daha bir sürü ayrıntı bonsaileri güzel yapan küçük detaylar. Ama o saksının içindeki ağaç sağlıklı değilse, güçsüzse, hastaysa ya da bir kısmı ölmüşse bu küçük detayların hiç bir anlamı olmayacak!

Bonsailer ayrı tür ağaçlar değildir. Doğada gördüğümüz ağaçlar nasıl yaşıyorsa, neye ihtiyaç duyuyorsa ve nasıl büyüyorsa bonsailer de aynen bu şekilde büyüyor. Yani bonsai saksısına giren bir çam ağacı kendi başına ya da bonsai olduğu için (!) gövdesini kalınlaştırıp iğnelerini küçültmüyor, ya da bodur kalmak için uğraşmıyor. Ormandaki çam nasıl büyüyorsa o da öyle büyüyor. Bizim yaptığımız sadece belli tekniklerle onun gelişimine yön vermek, doğada sınırsızca uzatabildiği kökleriyle ulaştığı bütün ihtiyaçlarına sahip bir saksı ortamı oluşturmak ve doğada yaşadığı çevresel şartlarda bu ağacı saksı içinde yaşatmaya çalışmak. Bu sebeple öğrenilmesi gereken şeylerin başında onları yaşatmayı bilmek geliyor. Peki bu ne demek? Ağacın yaprağına bakıp neye ihtiyacı olduğunu anlamak, gelişimini izleyip kök durumu hakkında fikir sahibi olmak, hasta mı değil mi ya da güçlü mü güçsüz mü bunlara karar vermek öğrenilmesi gereken ikinci şeydir -öğrenilmesi gereken ilk şeyi birazdan açıklayacağım. Tüm bunları anlayabilmek için de bonsai sanatına yeni başlayan bir kişinin sürekli sorması gereken sorular vardır. Bu kişi bu sorulara cevap vermeye başladığında yavaş yavaş ağaçları tanımaya, onların dilinden anlamaya başlayacaktır. Bu sorulardan birkaç tanesine aşağıdakiler örnek olabilir.

• Ağaçlar neden kök uzatır ve kökler ne işe yarar?

• Kökler nasıl büyürler ve neye ihtiyaç duyarlar?

• Ağaçlar neden yaprak büyütürler?

• Ağaçlar neden dallanırlar?

• Gövdenin, dalın, yaprağın, kökün yapısı nasıldır?

• Susuzluk ağaca neden zarar verir? Ağaç nasıl kurur? Ya da ağaç kuruması ne demek?

• Aşırı sulama ağaca neden zararlıdır?

• Ağaçlar nasıl yaşarlar? Nasıl besin üretirler, nasıl depolarlar ve bunları nasıl kullanırlar?

• Ağaçlar neden ilkbaharda çok hızlı gelişip hemen hemen aynı sıcaklık ve gün ışığı süresine bağlı sonbaharda yaprak dökmeye başlarlar?

Bunlar ve bunlar gibi binlerce soru ile bunlara verilen mantıklı, detaylı cevaplar size saksı içinde ağaç yaşatmayı öğretecek. Eğer siz köklerin nasıl uzadığını ve neye ihtiyaç duyduğunu bilmezseniz doğru saksı seçimi yapamazsınız, doğru sulayamaz ve doğru toprak karışımını hazırlayamazsınız. Ağaçlarınız yapraklarını neden büyüttüğünü anlayamazsanız fotosentezin nasıl en yüksek seviyede yapılabileceğini de anlayamazsınız. Dolayısıyla doğru bir telleme yapamazsınız. Hatalı budamalar yaparak ağacınızı sürekli güçsüzleştirirsiniz.

Bu sorular ve cevaplar bu şekilde sayfalarca devam edebilir. Peki bonsaiye yeni başlayan birisi bu sorulara cevap verecek düzeye gelemeden bonsai sanatına başlayamaz mı? Tabiki de başlayabilir! Ancak oluşturmaya çalıştığım farkındalık tam olarak şu: bonsai, ağaca şekil verme sanatı değildir, ya da onu bodur tutmaya çalışma sanatı değildir. Bonsai, ağacı saksıda yaşatma sanatı da değildir. Bonsai sanatı, ağacı bir saksı içerisinde belirli bir tarza getirerek yaşatma sanatıdır. Bu şu demek: saksıdaki her ağaç bonsai değildir. Tüm bu bilginin ışığında artık şunu söyleyebiliriz:

Bonsai sanatına yeni başlayanların öğrenmesi gereken ilk şey doğru soruları doğru zamanda sormak, cevapları bulmak ve ağaca ona göre davranmaktır.

Örnekle daha açıklayıcı hale getirelim. Elinizde bir ağaç var ve bütün dalları uzamış gitmiş. Budamak istiyorsunuz ama cesaret edemiyorsunuz. Neden? Çünkü yeterli bilgi ve tecrübeye sahip olmayışınız sizi tedirgin ediyor. Çünkü elinizin altındaki boş bir tuval değil, yaşayan bir ağaç. Dolayısıyla onu yaşatmak ya da öldürmek kısmen sizin elinizde. Bu durumda kendinize hangi soruları sorabilirsiniz? Ben olsam şu soruları aynı sırayla sorardım:

1. Bu ağacı budayarak ulaşmaya çalıştığım sonuç ne?

2. Bu ağaç budandıktan sonra ne tepki verecek? Doğru mevsim mi değil mi? (Diğer yazılarda ağaçların mevsimlere göre davranışları detaylı şekilde anlatıldı.)

3. Ağacın kendisini toparlaması için yeterli zaman var mı?

4. Ağaç budamadan sonra neye ihtiyaç duyar?

5. Budamayı nasıl yapmalıyım? Dalları ucundan mı budamalıyım yoksa 2 yaprak kalacak şekilde mi?

6. Bu dalları budarsam kalınlaşma durur mu? Ağacın veya o dalın daha fazla kalınlaşmasını istiyor muyum?

Bu sorulara bana yetecek kadar doğru cevapları verdiğimde gönül rahatlığıyla budamamı yapabilirim ya da yapmaktan vazgeçerim. Siz de şunu yapın, ağacınızın karşısına oturun ve düşünün. Onun nasıl bir bonsai olmasını istiyorsunuz? Detaylı detaylı her dalına her açıdan bakın. Ulaşmaya çalıştığınız sonuç nedir? Gerekirse çizin. Ertesi gün yine aynı şeyi yapın, sonraki gün yine, yine, yine ve defalarca... Bundan sonra kafanızda bir yol belirecek. Belki doğru belki yanlış ama sanatta yanlış yoktur. Yapmanız gerekenleri doğru yaparsanız ulaşmaya çalıştığınız şey sizin sanat eserinizdir. Bundan sonra nasıl sorularını sorun. Sonra ne zaman sorusu... Bu böyle bir serüven. Zamanla o kadar hızlanacaksınız ki ilk defa baktığınız bir ağacın bile 10 yıl sonraki hali gözünüzün önünde canlanacak.

anahtar kelimeler: "bonsai sanatı", "bonsai nedir", "bonsai nasıl yapılır", "bonsai nasıl yaşar"

Bonsai Seika (bonsaiseika.com) sayfasında yayınlanan bütün yazılar birçok farklı kaynaktan derlenerek, yazarın sahip olduğu naçiz tecrübeler yazıya dökülerek hazırlanmıştır. İzinsiz ve onaysız kopyalanması, kaynak gösterilmeden alıntılanması yasaktır, emek hırsızlığıdır.

All the blog readings covered in Bonsai Seika (bonsaiseika.com) are the compilation of the information from various sources and the humble experiences of the author. It is not allowed to copy or cite without permission and citation. It is another form of plagiarism.