Bonsai Tohumu (!) Çimlendirme Yöntemi

Bonsai sanatına heves edenlerin şüphesiz, attığı ilk adım genellikle 'bonsai tohumu' alıp bunu çimlendirerek bir bonsai elde etmeye çalışmak oluyor.

Bu heyecanla 'bonsai tohumu' almak için araştırmalar yaptığımızda karşımıza çıkan rengarenk akçaağaçlar, çiçekli çamlar veya servet değerinde bonsailer barındıran zengin görsellerle bezenmiş tohumlar karşımıza çıkıyor. Öncelikle belirtelim:

BONSAİ TOHUMU DİYE BİR ŞEY YOK!

Peki bu satılan şeyler neler. Bonsai, bir ağaç türü değil. Yani bilimsel sınıflamada bonsai diye bir tür, cins yok. Bu ağaçlar genetiğiyle oynanmış, bodur bırakılmış özel türler değiller!

Hep bahsettiğimiz gibi bonsai, ağaçları belirli bir estetikle saksı içerisinde yaşatma sanatı. Yıllarca emek verilmiş ve belirli bir estetikle yetiştirilmiş bu güzel çalışmalar bu sanatın cazibesini de çokça artırıyor. Haliyle de bunlar ticari olarak raflarda ürün görseli olarak kullanılıyor ve bonsai tohumu diye bir şey ortaya çıkartılıyor. Bu görselde gördüğünüz gibi mavi japon akçaağacı, mor akçaağaç diye bir tür dahi yok. Yani bu güzel ağaçların kendi doğal renkleri yetmemiş, üstelik bilgisayar ortamında absürt renklerle renklendirilerek bu sanata dair bilgisi olmayan heveslileri kandırmaya yönelik ürünler oluşturulmuş. Bir de bunlara aitmiş gibi tohumlar fahiş fiyatlarla satılıp bu kandırma oyunu devam ettirilmiş. Hatta bu da yetmiyormuş gibi insan, mor akçaağaç tohumu diye aldığı tohumların en azından akçaağaç tohumu olmasını beklerken gönderilen şeyler yonca, maydonoz veya başka kıymetsiz tohumlar gönderilmektedir. Bu tohum satıcılarına bir savaş açmış değilim, tüketici bilinçlenirse bu tarz oluşumların da yok olacağına inanıyorum.

Bir diğer konuysa yine yukarıda gördüğünüz çam veya ardıç gibi güzel bonsai görselleriyle satılan tohumlar. Burada şunun farkında olun, eğer ki doğru türün tohumu gönderildiyse bile tohum çimlendikten sonra ortaya çıkacak olan şey dümdüz büyümeye çalışan bir fidan olacak. Yani öyle görseldekiler gibi bodur kalmış, dalları çok güzel tasarlanmış, hareketli gövdeye ve dallara sahip bonsailer oluşmayacak. Çünkü şık bir dizayna sahip bir bonsainin kendi başına oluşması mümkün değil. Bildiğimiz bahçecilik teknikleriyle bizler bu düz büyüme eğiliminde olan ağaçlar üzerinde çalışmalar yapıyoruz ve onları şık bir şekle sokmaya çalışıyoruz.

Gelelim kendi konumuza. Elimizdeki tohumları nasıl çimlendireceğiz. Tohumlar, içlerinde bir miktar kök ile ilk yaprakları oluşturacak miktarda enerji depolanmış yapılardır. Uygun şartlar sağlandığında ilk yapraklarını açarak fotosentez yapmaya başlarlar, köklerini de uzatarak diğer ihtiyaçlarını gidermeye çalışırlar. Tohumları çimlendirmek için bir çok farklı teknik vardır. En temeli tohumları korunaklı bir ortamda çimlendirip uygun zamanda dış mekana almak.

1) Dikim Zamanı

Tohumların patlaması ve belirli olgunluğa gelmesi türüne göre genelde 3-8 hafta sürebilir. Bunları dışarı çıkardığınızda da aşırı soğuk veya aşırı sıcak olmasını istemeyiz. Bu sebeple kış sonunda hava sıcaklıklarının artık eksi derecelere düşmeyeceği tarihten 3-8 hafta öncesinde bu tohumları iç mekanda çimlendirebiliriz. Bazı tür tohumlar donup çözülmeye de ihtiyaç duyabilirler, bunların sonbaharda dış mekanda toprağa dikilmesi de çimlenme için yeterli olacaktır.

2) Işık

Tohumlarınızı diktiğiniz bölgenin bolca ışık alıyor olması çok önemlidir. İlk yapraklar rahatlıkla fotosentez yaparak enerji üretebilmeli ki tohumumuz fide olabilsin. Doğrudan güneş ışığını görmesi de çimlenmeye başlayan tohumlar için yorucu olabilir. Bolca aydınlık olan ama güneşi doğrudan görmeyen konumlar uygun olacaktır.

3) Toprak ve Saksı Seçimi

Tohumların nemli ortamda olması önemlidir. Böylece kolaylıkla suya ulaşırlar ve köklenmeye devam edebilirler. Çok ıslak ortamlar tohumun veya ilk köklerin çürümesine sebep olabilir. İnorganik karışım veya toprak kullanılacaksa tanecik boyutunun küçük olması (1-2 mm) çimlenme olasılığını artıracaktır. Saksı seçimi için de küçük ve çok sığ olmayan saksı kullanılması uygun olacaktır. Yumurta kartonları, küçük yoğurt kapları gibi evde bulacağımız ortamlar uygun olacaktır. Saksı olarak kullanacağınız ortamların delik olmasına özen gösterin.

4) Nemli ve Korunaklı Ortam

Yeni çimlenen tohumların gereksiz nem kaybını engellemek ve güçlü büyümelerini teşvik etmek için nemli bir ortam sağlamak onların yararına olacaktır. Seralar veya sera görevi gören kaplar bu noktada işinizi görebilir. Ayrıca tohumların çimlendiği bölgenin hafif esinti alması iyiyken sert rüzgarlar da çimlenen tohumların zararına olacaktır.

5) Dikim

Bu ihtiyaçlara göre ortamınızı hazırladıysanız toprağı nemlendirin ve tohumları toprağın 2-3 cm altında kalacak şekilde gömün. Sonrasında fısfıs gibi yumuşak bir sulama şekliyle nemlendirin. Bu esnada uyarıcı veya köklendirici hormonlar (bkz. Gübreler) kullanarak çimlenme ihtimalini artırabilirsiniz.

6) Sulama

Tohumların bulunduğu toprak hafifçe kurumaya başladıkça sert olmayacak şekilde sulama yapın. Suyun kapta birikmemesi ve akıp gidebilmesi önemlidir. Havalanmayan her toprak bitki köklerini öldürebilir.

7) Dışarıya taşıma

Tohumlar çimlendi ve kendi yaprakları oluştu. Artık dışarıya alma zamanı. Hava sıcaklıkları 10 C derecenin altına inmiyorsa ilkbaharın başlarında tohumlar dışarıda korunaklı yere alınmalıdır. Dışarıda korunaklı yerde de birkaç hafta kaldıktan sonra korunaklı yere ihtiyaçları kalmayacaktır. Doğrudan soğuk ortama, sert rüzgar veya doğrudan güneşi göreceği yorucu ortamlara çimlenen fideleri taşımak öldürücü olabilir.

8) Saksı büyütme

Tohumlarımız eğer 5-6 tane yaprak büyüttüyse ve saksısı küçükse kök topunu hiç bir şekilde bozmadan daha rahat köklenebileceği geniş saksılara alınabilir.

9) DİKKAT

Yeni fideleriniz üzerinde hemen budama, gübreleme, telleme gibi işlemler yapmayın. Unutmayın ki hala çok zayıf ve güçsüzler. En az 5-6 tane tam olgunlaşmış yaprak görmeden gübre verirseniz çok hassas yeni kökleri öldürebilirsiniz.

Bazı akçaağaç tohumları (Japon akçaağacı, Acer palmatum gibi), bir çok çam tohumu, ardıç tohumları soğuklama işlemine ihtiyaç duyabilirler. Soğuklama işleminde tohumları ıslak yosuna veya torfa sararak buzdolabında veya buzlukta 1-2 ay bekletip ilkbahar başında toprağa almak gerekiyor. Böylece donan ve çözülen sert tohum kabuğu eriyerek çimlenmeye olanak sağlayabiliyor.

Her tohum türünün çimlendirilme işlemleri aynı değil. Türe göre araştırma yapın ve tecrübeli insanların bilgilerinden faydalanın.

Fotoğraf: Bronwen MacDonald

anahtar kelimeler: "bonsai tohumu", "tohum çimlendirme", "bonsai sanatı", "bonsai nedir", "bonsai nasıl yapılır", "bonsai nasıl yaşar", "bonsaiye nasıl başlanır"

Bonsai Seika (bonsaiseika.com) sayfasında yayınlanan bütün yazılar birçok farklı kaynaktan derlenerek, yazarın sahip olduğu naçiz tecrübeler yazıya dökülerek hazırlanmıştır. İzinsiz ve onaysız kopyalanması, kaynak gösterilmeden alıntılanması yasaktır, emek hırsızlığıdır.

All the blog readings covered in Bonsai Seika (bonsaiseika.com) are the compilation of the information from various sources and the humble experiences of the author. It is not allowed to copy or cite without permission and citation. It is another form of plagiarism.