İnorganik Toprak Karışımı - Başarının Sırrı

Bonsailerde uyguladığımız tüm teknikler, edindiğimiz tüm bilgiler ve tecrübeler, doğru zamanlamayı ayarlayabilme ve tüm bunların üzerine kullanacağımız araç gereçlerin ve malzemelerin kaliteli olması gibi şeyler bir araya gelerek o mükemmel bonsaileri oluşturmamıza yardımcı olurlar. Buna başarı sepeti diyebiliriz, başarı sepetinize ne kadar çok başarı koyarsanız ortaya çıkan şey o kadar güçlü ve güzel olur. Aksine, o sepetten başarıları alıp yerine muammayı ya da başarısızlığı koyduğunuzda da sonuç bir o kadar yıkıcı olacaktır.

Bonsai nedir diye bir tanımlama yaptığımızda hep küçük saksılar içinde yaşayan yaşlı görünümlü ağaçlardan bahsederiz. Bunların bolca dalları, yaprakları olur. O küçücük saksı içinde sağlıkla yaşarlar. Herkes de şaşırır ve der ki:

Nasıl o kadar küçük saksıda yaşıyorlar?

Bunu şöyle düşünebiliriz, diyelim ki ağaçlar üzerinde her bir yaprak bir tane köke ihtiyaç duyuyor. Bu ihtiyaç duyulan köklerin saçak kökler, yani ince kökler olduğunu daha önce belirtmiştik. Ağacımız yapraklandıkça, dal sayısı arttıkça ihtiyaç duyduğu saçak kök 'sayısı' da artacaktır. Doğadaki ağaçları sökmeye çalıştığınızda gövdenin hemen altında saçak kökler yerine yıllarca kalınlaşıp odunlaşmış kazık kökler görürsünüz. Geçen yılın saçak kökleri bu yıl odunlaşmaya başlar ve uçlarından saçaklanmaya devam eder, seneye bu saçak kökler gövdeden daha da uzaklaşır ve bu böyle yıllarca devam eder. İşte biz bu saçak kökleri gövdenin hemen altına veya olabildiğince yakınına toplayabilmek için saksı değişimi ve kök budaması yapıyoruz. Böylece odunlaşan kökleri kesip saksı içerisinde sadece saçak kökleri bırakıyoruz. Yani 1000 tane yaprağa sahip ağacımızın 1000 tane saçak kökünü bir araya ve gövdenin altına topladığımızda işte bu ağaçlar o küçücük saksılara girebiliyor.

Neden küçük saksı?

Büyümesin diye! Evet büyümesinler diye, ya da azıcık büyüsünler diye. Başka bir yazıda bunu da anlatırız ama kısaca şöyle, saksı boyutuyla biz büyümeyi kontrol altında tutarız. Saksı içerisinde ihtiyacımız olan tek şey saçak kökler. Odunlaşmış kalın kök istemiyoruz, çünkü gereksiz yer kaplıyorlar ve bizim köklerimizi gövdenin hemen altına çekmemize engel oluyorlar.

Önceki yazılarda köklerin saksı içerisinde havaya ve suya ihtiyaç duyduklarını yazmıştık. Saksı içerisinde yeterince nemli ve havadar bir ortam varsa kökler bolca büyür ve saçaklanır. Fakat nem yoksa nemi bulmak için uzar giderler veya hava olmadığı için büyüyemez ölürler. Uygun ortam varsa bu uygun ortamın tamamını sağlıklı saçak köklerle doldurur ve bu bahsettiğimiz saçak kök yapısına ulaşmamız kolaylaşır.

İnorganik toprak dediğimiz topraklar doğada organik içerik barındırmayan taş, kaya, kil parçalarıdır. Lav kayası, ponza, perlit, dere kumu, zeolit, türlü kaya parçaları, kuvars, kömür gibi içeriğindeki tüm yaşayan yapıyı kaybetmiş malzemeler ile Japonya'dan dünya bonsai pazarına sunulan akadama, kanuma gibi toprak türlerine biz inorganik toprak diyoruz. Bunların her birinin su tutma kapasitesi, pH'ı, katyon değişim kapasitesi (KDK), parçalanma (ayrışma) hızı gibi özellikleri birbirinden farklıdır. Organik dediğimiz toprak türleri ise bildiğimiz bahçe toprağı, torf, yosun, ağaç kabukları gibi organik içerik bulunduran malzemelerdir.

İnorganik toprakların bazı ortak özellikleri şunlardır:

• Kolay parçalanmazlar.

• Su tutma kapasiteleri ve KDK'ları organik topraklara göre düşüktür.

• Havalanmaları daha yüksektir.

• İçerikleri boştur, yararlı veya zararlı mikroorganizma ya da başka yapı içermezler.

• Yapı ve özelliklerini uzun süre koruyabilirler.

Organik toprakların bazı ortak özellikleri ise şunlardır:

• Kolay parçalanırlar veya parçalanmış durumdadırlar.

• İçerikleri çok değişkendir. Standart değillerdir.

• Yararlı/zararlı çok fazla mikroorganizma içerebilirler.

• Su tutma kapasiteleri ve KDK'ları genelde yüksektir.

• Islanıp kurudukça yapıları ve dolayısıyla su tutma kapasiteleri/havalanmaları değişiklik gösterebilir.

İnorganik toprakların ortak özelliklerine baktığımızda kolay parçalanmamaları hemen ön plana çıkıyor. Kolay parçalanmadıkları için su tutma kapasiteleri kolay değişmiyor. Tanecik boyutu küçüldükçe, tozlaşma arttıkça su tutma kapasitesi artar ve dolayısıyla havalanma da azalır. Kolay parçalanmayan toprak karışımı, bizim saksı içerisindeki hava ve su dengesini daha uzun süre koruyabilmemizi sağlıyor. Böylece saksı değişim sürecini uzatabiliyoruz. Ancak toprağın zor parçalanması veya hiç parçalanmaması da istediğimiz bir durum değil. Çünkü saçak kökler bu parçacıkları parçalayamadıkları için kolayca saçaklanmaya devam edemezler, hep engellerle karşılaşırlar. İşte tam burada uygun toprak karışımı ve bu toprak karışımının içeriğindeki malzemeler ön plana çıkıyor.

Uygun toprak karışımımız ağacımızdan beklediğimiz saçak köklenmeyi sağlayacak, köklerin ihtiyaç duyduğu nemlenmeye ve havalanmaya imkan sağlayacak, doğru pH'ta olacak, tanecik boyutu uygun olacaktır. Bunu hazırlamak hamur hazırlamaya benziyor, unu çok koyarsanız sert, suyunu çok koyarsanız vıcık olur, tuzu çok atarsanız tuzlu olur. Toprak karışımlarınıza da koyacağınız her malzeme o karışımın su tutma kapasitesini etkiler, KDK'sını değiştirir, pH'ını farklılaştırır.

Organik toprak karışımlarında ise durum bizim isteklerimizin biraz dışında gelişir. Öncelikle içeriğini bilmediğimiz için gübreleme yapmak istemediğimiz bir ağaçta gübreleme etkisi yapabilir, ya da zararlı mikroorganizmalar kökleri yiyebilir. pH'ı çok farklı olabilir ve su tutma kapasitesi toprağın ıslanıp kurudukça birbirine tutunması ve süngerleşmesiyle sürekli farklılaşabilir. Tüm bu belirsizlikler de bize dengede tutması çok ama çok zor bir saksı ortamı oluşturur. Sanıldığının aksine inorganik toprak zor değil kolay yoldur. Çünkü inorganik toprak karışımı ile saksı içerisinde istediğiniz kadar su tutar, pH'ı istediğiniz gibi ayarlar, tanecik boyutuyla köklenme hızını, saksı değişim süresini, havalanmayı ve üzerinde oynamak istediğiniz bir çok şeyi değiştirebilirsiniz. Bu da sizi tahmin edilemez sürprizlerden korur. Mesela su tutma kapasitesini ele alalım. Diyelim ki elinizde 1 litrelik bir kova var. Siz buna 100 litre su dökseniz bile o kova en fazla 1 litre su alabilir. İnorganik toprak karışımınız da su tutma kapasitesinin üstünde su tutamayacaktır, fazla su akıp gidecek ve havalanma için uygun boşluklar oluşacaktır. Fakat organik karışımlar böyle olmuyor. Siz suladıkça daha fazla su çekiyor, çamurlaşıyor, ya da suyu reddediyor içine almıyor. Böyle belirsiz bir ortam da sizin sulamanızı bir hayli zorlaştırıyor. Saksının üstüne bakıp kuru olduğunu düşünüyorsunuz, sulama yapıyorsunuz ve alt taraflar daha da çamurlaşıyor. Bazı yerler süngerleşmiş şekilde suyu hiç ememiyorken bazı yerler de birbirine tutunarak istemediğimiz su havuzları oluşturuyor. En kötüsü de organik toprak ıslandıkça saksı altındaki deliklere yapışıp havalanmayı engelliyor. Tüm bu havasız ortamda zararlılar ürüyor, kök hastalıkları baş gösteriyor, istediğimiz 'saksı içindeki maksimum verim'den hızla uzaklaşıyoruz.

Tüm bunları göz önünde bulundurduğunuzda inorganik toprak karışımı bizim için olmazsa olmaz. İstediğimiz saçaklanmaya ulaşmak için, istediğimiz kadar gübreleme yapabilmek için, köklerin istediği optimum ortamı oluşturabilmek için inorganik toprak karışımları kullanmalıyız. Peki hiç organik bileşen olmamalı mı? İhtiyacınıza göre tabiki de organik topraklar da kullanabilirsiniz. Ama şunu unutmayın, organik bileşen oranı arttıkça sürprizler de artabilir. Hele ki içeriğini bilmediğiniz, daha önce hiç kullanmadığınız organik toprak türleri kullanırsanız bu ihtimal daha da artar.

Tamamen inorganik toprağa aldığınız bir ağacınızı 1 saat boyunca sulasanız bile kök çürümesi yaşamazsınız. Dolayısıyla aşırı sulama gibi bir problem ortadan kalkmış olur. Çam türleri gibi havalanmayı çok isteyen türlerde kolay parçalanmayan ve az su tutan malzemeler kullanırsanız inorganik toprak karışımınızda bu ağaçların bakımı da daha kolay olacaktır.

İnorganik toprak karışımında 1 yıllık köklenme. İç kısmı bolca saçaklanmış.

Organik toprak karışımında köklenme. Saçak kökleri hep dışarıya atmış ve içerideki kökler haliyle odunlaşmış.

Fotoğraf: commons.wikimedia.org

İnorganik toprak karışımları satın alırken bu bahsettiğimiz özelliklere göre toprak seçebilirsiniz. Sitemizden inorganik toprak karışımı satın alabilirsiniz.

Dipnot: Çam ve ardıç türlerinde saksı değişimi yaparken kök topunu tamamen topraktan temizlememiz ağaç için öldürücü olabilir. Bu sebeple kök topunun inorganik toprakla değiştirilmesi parça parça ve uzun yıllara bölünerek yapılmalıdır. Sulama esnasında da bu kök topundaki organik toprak varlığı her zaman göz önünde bulundurulmalıdır.

anahtar kelimeler: "bonsai sanatı", "bonsai nedir", "bonsai nasıl yapılır", "bonsai nasıl yaşar", "bonsaiye nasıl başlanır"

Bonsai Seika (bonsaiseika.com) sayfasında yayınlanan bütün yazılar birçok farklı kaynaktan derlenerek, yazarın sahip olduğu naçiz tecrübeler yazıya dökülerek hazırlanmıştır. İzinsiz ve onaysız kopyalanması, kaynak gösterilmeden alıntılanması yasaktır, emek hırsızlığıdır.

All the blog readings covered in Bonsai Seika (bonsaiseika.com) are the compilation of the information from various sources and the humble experiences of the author. It is not allowed to copy or cite without permission and citation. It is another form of plagiarism.